Beheer

We doen aan verschillende soorten beheer

Houthakbeheer

Houthakbeheer is winterwerk noodzakelijk om typische en lichtminnende soorten (b.v. bosanemoon, gagel, wilde appel, rozen) te behouden, om kwalitatieve boszomen en variatie in stand te houden en dergelijke meer. Om de accumulatie van nutriënten terug te dringen wordt er ook strooisel weggehaald. Het hakhout wordt maximaal verwerkt tot brandhout. De fijne takken blijven enkele maanden liggen en worden bij voorkeur op het einde van de winter verbrand. Het hout is dan zo droog dat het op korte tijd is opgebrand. Hakselen is alleen mogelijk in de buurt van wegen die toegankelijk zijn voor machines. Op veel plaatsen is dat onmogelijk. Via loopplaten kan het hout naar toegankelijke wegen worden gebracht, maar dat is erg arbeidsintensief. Tijdens het hakhoutbeheer wordt er ook aan de bestrijding van de aanwezige exoten gedaan. Helaas wordt slechts een minieme oppervlakte als hakhout beheerd.

Exotenbeheer

Heel veel tijd gaat naar exotenbeheer, zowel in de bossen, de ruigtes als in de houtkanten. Vooral Amerikaanse eik en Amerikaanse vogelkers zijn problematisch. Het maaien van jonge exoten helpt niet. Daarom wordt er inzet op het uittrekken, uitsteken en uithakken van exoten met boomwortelspade en/of bijl. Enkel als ze te groot zijn komt er een freesmachine op rupsen aan te pas (wanneer de bodem draagkrachtig genoeg is). Na het frezen is er vaak ook manueel reliëfherstel nodig.

Bosbegrazing

Het inzetten van een schaapskudde voor een lichte bosbegrazing heeft een positief effect op de vegetatie maar is moeilijk te organiseren.

Hooilandbeheer

Over het algemeen is het aangewezen om twee keer per jaar te maaien.
Graslanden met veel heischrale soorten kunnen best vroeg gemaaid worden (b.v. graslanden met blauwe knoop voor eind juni), maar over het algemeen wordt er gestreefd naar een maaibeurt voor begin juli.
De tweede maaibeurt of toemaat is best afgerond kort voor het einde van het groeiseizoen en dat valt steeds later.
De graslanden gaan best kort de winter in zodat de rozetten maximaal aan fotosynthese kunnen blijven doen in de winter. Vroeg maaien (vanaf eind april/begin mei) heeft een gunstig effect op de vegetatie: de concurrentiekrachtige soorten verliezen veel van hun vermogen terwijl zeldzame soorten meer licht en ruimte krijgen.
Omwille van de beperkte mankracht wordt er zo vroeg mogelijk begonnen (afhankelijk van het weer, zeker begin mei) en wordt er doorgewerkt tot december of zelfs januari. Dit is zeker niet optimaal omdat er altijd graslanden zijn die te laat worden gemaaid. Een voordeel is wel dat er gefaseerd wordt gemaaid. De gemaaide oppervlaktes zijn gemiddeld 10-20 are groot, met uitschieters tot ruim 50 are. Vaak worden ook interessante soorten of stukjes vegetatie ten behoeve van de fauna gespaard (gefazeerd maaien).

Meestal wordt er met de bosmaaier gewerkt omdat het een bedrijfszeker en gemakkelijk inzetbaar instrument is. Sinds 2024 hebben we ook een electrische bosmaaier, deze is veel stiller maar ook wat minder krachtig. We hebben een grote batterij die je op de rug kan dragen, die gaat uren lang mee maar weegt wel zwaar.

De maaibalk heeft meer problemen met reliëfrijke stukken en is wegens minder wendbaar niet zo geschikt voor randen uitsparingen. Maar hij heeft wel het voordeel minder lawaaierig en veel sneller te zijn, vooral op lange, recht stukken. Ook voor het maaien van mos en zwaar, platgevallen gras is hij erg geschikt wegens veel krachtiger dan de bosmaaier.
De messenbalk is gemakkelijk los te maken en zowel de machine als de messenbalk kunnen zo gemakkelijk vervoerd worden in een gewone auto met grote koffer.  
Trilvenen zijn weinig of niet toegankelijk voor de maaibalk. Zelfs met de bosmaaier kan het maaien er erg moeilijk zijn.
Idealiter wordt het hooi gekeerd en droog gemaakt. Helaas is daar te weinig tijd voor. Zeker in het groeiseizoen proberen we het wat te laten drogen en wordt het met bosharken op regels gelegd.

Het afharken gebeurt zo precies mogelijk zodat er open bodem is waarin zaden kunnen kiemen. Bij het harken vallen er zaden op de grond.

Het afvoeren van het maaisel naar een maaiselhoop vraagt het meeste tijd. Dit is dan ook de activiteit waarvoor we de meeste creatieve oplossingen proberen te bedenken.

Vroeger werd veel gewerkt met draagberries. Dit is zwaar werk, zeker bij nat weer.

Als het gras dicht bij de maaisel hoop ligt gebruiken we een grote kruiwagen en een buizenkar ('marktkar') die we met enkele plaken groter maken.
Ook gebruiken we een klein zeil: één uiteinde van het zeil wordt tussen 2 planken geklemd en met schroeven bij elkaar gehouden. Door de planken boor je dan gaten voor een touw.

Soms werken we met een treklier en zeil om het maaisel naar de kant te trekken. De bodemdruk is dan zeer klein, maar het vraagt veel moeite om het maaisel te verzamelen. Als het gras nat is kan er veel minder van op het zeil gelegd worden.
Hier kan je een handleiding van de lier vinden.
We kopen tweedehands een vrachtwagenzeil van 13 m x 2,5 m en snijden het middendoor zodat we er twee zeilen van kunnen maken. Elk uiteinde draaien we rond een stevige balk en schroeven daar een plank. Hierdoor boren we gaten voor een nylon koord waaraan we een stevig touw bevestigen. Voor 100 € heb je zo twee grote zeilen die jarenlang meegaan.


Het meest efficiënte is de inzet van de "Oxen" gebleken, een kleine laadmachine op rupsen waarmee maaisel in een relatief grote kipbak kan worden afgevoerd. De oxen kan bovendien een groot zeil (6 m x 2,5 m) trekken waarmee bij droog weer grote volumes kunnen worden afgevoerd. Het nadeel is dat de oxen wel wat oppervlakkige bodemschade geeft en dat er toch wel wat bodemdruk is. Zeker als er vaak over dezelfde zone wordt gereden is er toch wel sprake van schade. Daarom wordt er gewerkt met vaste rijpistes en worden korte draaibewegingen vermeden. Manueel of met een kleine handkar wordt het maaisel naar de rijpistes gebracht. Op die manier wordt de negatieve bodemimpact maximaal vermeden. De beperkte beschikbaarheid van een oxen is een knelpunt.


Daarom hebben we besloten om zelf een ruspdumper aan te kopen en hebben er een bak voor het hooi voor gemaakt. Hij is niet zo grote als de oxen en vooral de ruspbanden zijn smaller. We noemen hem de "Pony".


Voor erg natte of gevoelige stukken leggen we een rij loopplaten van 3 m x 1 m x 1,5 cm waarover we dan rijden met de oxen of pony. Dit vergt extra werk maar is veel beter voor de bodem. In geval van een helling, of een zeil dat achter de pony of oxen hangt, zullen de platen over de gladde bodem gaan glijden. Hiervoor hebben we tussenzetstukken gekocht om de platen aan mekaar te bevestigen.

Het maaisel wordt afgevoerd naar maaiselhopen die zo hoog mogelijk worden opgestapeld om de oppervlakte te beperken. Idealiter worden die hopen zo snel mogelijk afgevoerd om uitloging te voorkomen, maar dat lukt meestal niet. Meestal worden de hopen maar één keer per jaar afgevoerd. De maaiselhopen worden op een oude stortplaats verzameld, tot compost verwerkt en afgevoerd. We hopen in de toekomst ook meer hooi te kunnen maken met kleine machines.

Op minder kwetsbare percelen wordt de softrak ingezet. Een grote maaier met afzuigsysteem en rupsbanden. Het voordeel is dat grote oppervlaktes kunnen worden gemaaid, maar er zijn toch veel nadelen.
De bodemdruk is behoorlijk groot, de maairesultaten op reliëfrijke stukken zijn niet optimaal, er kan minder precies worden gemaaid en er wordt niet gehooid. Randen blijven meestal staan en verbossen na verloop van tijd. Het is moeilijker om gefaseerd te werken.

Met tractoren kan er dan weer wel worden gehooid op de drogere stukken. Het voordeel is dat er echt gehooid kan worden waardoor de zaden kunnen vallen. De problemen zijn dezelfde als bij de softrak.

Omvormingsbeheer

Omvormingsbeheer gaat meestal om het omvormen van verboste percelen naar grasland.
De voorkeur gaat naar manueel werk, maar daar is te weinig mankracht voor. Enkel de meest kwetsbare stukken worden manueel gedaan.
Bij het kappen wordt het zware hout van de takken gescheiden. Het wordt afgevoerd, eventueel met loopplaten en de oxen. Soms blijft het brandhout ter plaatse tot het weer droger is. Takken werden vroeger altijd ter plaatse verbrand, dat gebeurt nu minder.
Jonge bomen en wortelende takken worden zoveel mogelijk met de hand uitgehakt. Op die manier blijft het aantal stronken beperkt.
De losse strooisellaag wordt manueel afgevoerd om het terrein zoveel mogelijk maaiklaar te hebben. Als het droger is worden deze lager afgezaagd en met een stronkenfrees op rupsbanden uitgefreesd. Het freesmateriaal wordt nadien manueel opgeruimd.
Als het maaiveld vlak ligt, moet er gemaaid worden. Dat gebeurt zoveel mogelijk (tot drie keer per jaar) om de typische soorten niet te laten wegconcurreren door concurrentiekrachtige soorten. Hooilanden die nog niet optimaal ontwikkeld zijn vragen bijkomende maaibeurten.

Beheer waterhuishouding

Veel tijd gaat er naar het stabiel houden van de waterhuishouding die door beveractiviteit wordt verstoord. Om alle storende beverdammen in het gebied open te zetten is een halve dag nodig. Dit werk moet in sommige periodes één tot twee keer per week worden herhaald. Soms helpt de Dienst Waterlopen, maar veel hulp is er voor de rest niet. Meestal beperken we ons tot de meest prangende locaties, ten koste van de andere activiteiten.
Enkele tips voor het open zetten van de beverdammen:

De zogenaamde 'beaver decievers' zijn een oplossing voor duikers onder een weg, maar spijtig genoeg niet voor dammen: als je een beaver deceiver in een dam bouwt dan zal de bever gewoon 10 meter verderop een nieuwe dam beginnen..
Het onderhouden of herstellen van greppels was vroeger meer dan nu noodzakelijk.

Begrazing

Sinds begin januari 2016 is het begrazingsproject gestart in Vorsdonk. De schapen creëren een open, parkachtige structuur met een rijke afwisseling tussen korte begraasde zones en ruigere plekken en zones met struiken en bomen.
Die variatie en dynamiek zorgt ervoor dat een veelheid aan planten en dieren zich een geschikte plek weten te vinden.
Er is hard gewerkt om een raster te plaatsen rond de percelen Grote Ridder, Driehoek, langs de Visdonkerbeek enz. Daarvoor is een deel van de wilgenopslag gekapt.
Herder Patrick heeft zijn kudde naar Vorsdonk gebracht en dat levert onmiddellijk mooie foto's op. Zeker als er heel jonge lammetjes bij zijn...